Psychologia mrówek
Dwumetrowy ssak i mały bezkręgowiec – czy można porównać świat ludzi i mrówek? Okazuje się, że występują pewne podobieństwa. Owady społeczne przykładem, których są właśnie mrówki, zbiorowo opiekują się potomstwem, prowadzą wojny. Nie obce im stosowanie złożonych strategii rozwiązywania problemów oraz przetwarzanie informacji.
Badania społecznego życia mrówek
Paweł Mazurkiewicz, psycholog i biolog przeprowadził wiele badań na temat tych owadów. Przedmiotem analizy były m.in. czynniki, jakie wpływają na rozwój zachowań agresywnych u tych stawonogów. Patrząc na jedną robotnicę, jak i na całą kolonię, można zaobserwować ciekawe procesy. Nie tylko naukowcy zainteresowali się światem mrówek. Zbigniew Herbert, poeta, znawca antycznej kultury, napisał zbiór opowieści o bogach i bohaterach, zatytułowany „Król mrówek”. Jedno z opowiadań prezentuje plemię Myrmidonów, czyli ludzi o mrówczych cechach.
Owadami społecznymi są te, których osobniki tego samego gatunku razem wychowują potomstwo, współpracują ze sobą co najmniej dwa pokolenia na rzecz kolonii, oraz istnieje reprodukcyjny podział funkcji – osobniki płciowe, czyli królowe i samce, osobniki bezpłciowe – robotnice.
Komunikacja wśród mrówek
Źródłem przepływu informacji u mrówek są feromony, to komunikacja wykorzystująca substancje zapachowe, a dokładniej substancje chemiczne wydzielane są na zewnątrz organizmu i w ten sposób wykorzystywane do komunikacji między członkami tego samego gatunku. To właśnie te zapachy odgrywają kluczową rolę w społeczeństwie mrówek i organizacji społeczeństw wszystkich pozostałych stawonogów. W praktyce wygląda to tak, że robotnica, która znalazła pokarm, idzie w kierunku swojej kolonii, ciągnie za sobą po powierzchni ziemi feromon śladowy. Po dotarciu do gniazda nawiązuje kontakt z innymi robotnicami, dotykając je swoimi czułkami. Aby jej siostra mogła odebrać informacje, ta rozchyla żuwaczki i wydziela kroplę zdobytego płynu. Następnie robotnica podąża za zostawionym śladem zapachowym do pokarmu. Jeżeli robotnica zostanie zaniepokojona lub zaatakowana, wydziela feromony, dzięki czemu inne unosząc czułki, zaczynają badać zawartą w powietrzu substancję. Po odbiorze sygnału zaczynają biec do źródła zakłócenia. Mrówki z tej samej kolonii i w tym samym wieku różnią się od siebie parametrami, które można przypisywać do wskaźników ludzkiego temperamentu lub osobowości. Różnice dotyczą reakcji na stres, agresywności, aktywności.
Mechaniczne zachowania czy świadome działanie?
Mrówki nie działają jak zaprogramowane, mają przejawy empatii i można podać przykłady poświęcenia się jednej mrówki dla całej kolonii lub pojedynczych osobników. Wtedy widzimy, że jest to reakcja na towarzyszkę w niebezpieczeństwie. Oczywiście nie wiemy na ile jest to świadome, ale nie możemy również zakładać, że działają mechanicznie. Mrówki wprowadziły zapobiegawcze strategie obrony. W Amazonii społeczeństwa mrówek chodzą w grupach, a niosąc liść inna mrówka tego samego gatunku siedzi na nim i odstrasza inne owady.
Zdarzają się przykłady wskazujące na to, że mrówki idą po śladach feromonowych, nie myśląc, a jeśli ślad się zapętli, to będą tak chodzić bez końca. Jednak człowiek, gubiąc się w górach, również kręci się w kółko. Mrówki znane są z czystości, resztki pokarmu wraz z innymi śmieciami pozostawiają w specjalnych komorach na odpadki, a swoje zmarłe siostry wynoszą poza gniazdo. W Polsce występują 103 gatunki mówek, a ogólną liczbę gatunków szacuje się na około 12 tysięcy. Niepozorne owady kryją jeszcze wiele tajemnic, badanie na ich temat wciąż trwa.
Jeżeli interesują Cię tematy związane ze zwierzętami, koniecznie sprawdź też nasz inny wpis: jak przeżyć wizytę u weterynarza!
